De Italiaanse sportkrant Gazetta dello Sport organiseert menig wielerevenement in Italië. Toch springt geen enkele koers zo in het oog als de Giro d’Italia, de Ronde van Italië. Waar in Nederland over het algemeen de perceptie aanwezig is dat de Giro ‘slechts een van de twee grote ronden náást de Tour de France is’, geldt dat zeker niet voor de Italianen. De Giro is het allerhoogste podium waar een Italiaan kan schitteren. De Tour heeft voor hen lang niet zo veel aanzien als de magische Giro.

Ondanks de perceptie bezit de Ronde van Italië eigenlijk alle ingrediënten om als vooraanstaand wielerspektakel door het leven te gaan. De betoverende bergpassen, de grote Campionissimo’s die stuk voor stuk de Giro minstens een maal op hun erelijst hebben staan en de legendes die ondanks de mindere bekendheid tegenover de historische verhalen uit de Tour zeker niet onderdoen aan heroïek, spanning en mythevorming.

Op 7 augustus 1908 wordt in de Gazetta de eerste Giro d’Italia aangekondigd. In navolging van een autorace door heel Italië – georganiseerd door concurrent Corriere della Sera – presenteert de roze krant in zeven grote kolommen de Italiaanse tegenhanger van de Tour de France. De eerste Giro start om 2:53 op 13 mei 1909 van het Loreto-plein in Milaan. In deze eerste editie wordt 2448 kilometer overbrugd, verspreid over acht etappes. De Italiaan Luigi Ganna wordt de grote winnaar van het evenement. Hij wint drie etappes en bovendien het eindklassement.

Net als de Tour kent de Giro enkele markante koersdirecteuren. Tot 1948 is het Armando Cougnet die de koers leidt. Vanaf dan neemt de invloedrijke Vicenzo Torriani het stokje over. Tot 1989 leidt hij met een dictatoriaal regime de Giro. De ronde stond gelijk met Torriani, hij leidde niet de koers, hij wás het. Zijn persoonlijkheid was bij iedereen bekend. Zodra hij sprak wist men wie er gesproken had. Hij liet zich graag als een Romeinse keizer vereeuwigen.

Eind jaren tachtig brokkelt het gezag van Torriani af. Hij wordt steeds ouder en krijgt steeds meer problemen de ronde in goede banen te leiden. In 1989 wordt het bestuur over de ronde overgenomen door een bestuursorgaan dat sindsdien zorg draagt voor het organiseren van de Giro en andere Italiaanse wedstrijden. Carmine Castellano wordt als opvolger benoemd en is tot op de dag van vandaag nog immer de leider van het Italiaanse evenement.

Het zijn natuurlijk niet de koersdirecteuren die het meest bijblijven. De renners die jaarlijks worden aanschouwd door miljoenen toeschouwers zijn en blijven de meest aansprekende actoren. Het palmares wordt gedomineerd door Italianen. Tot 1950 was er zelfs geen enkele niet-Italiaan die aanspraak kon maken op een titel. De Zwitser Hugo Koblet doorbreekt in 1950 die hegemonie door Gino Bartali ruim vijf minuten voor te blijven. In de jaren daarvoor wordt de Giro gedomineerd door de Campionissimo’s, de grote Italiaanse kopmannen van weleer. Allen pakken ze meerdere malen de eindoverwinning.

Maar ook na Koblet blijven de Italianen heer en meester in eigen land. Bartali wint ’s lands ronde drie keer, Fiorenzo Magni doet hetzelfde. Fausto Coppi wint de ronde zelfs vijf keer. Een record dat tot op heden enkel is geëvenaard door Merckx en Binda.

Nog ieder jaar zorgt de Giro voor veel spektakel. De winnaars van tegenwoordig hebben (nog) niet de allure die sterren als Coppi en Binda bezaten maar mogen desondanks trots zijn op hun behaalde overwinning(en). Nog ieder jaar wordt de eindoverwinning zwaar bevochten, vaak tot in de laatste bergetappe of de afsluitende tijdrit.